Pierwiastek, który odzyskał reputację
Jeszcze do niedawna selen (Se) był uważany za pierwiastek toksyczny, zwłaszcza kancerogenny. Później ustalono, że chociaż jest obecny w organizmie w ilościach śladowych, chroni nas przed wieloma chorobami, w tym nowotworami. Jest składnikiem enzymów chroniących organizm przed wolnymi rodnikami. Zapobiega też chorobom serca i naczyń krwionośnych, wpływa na aktywność hormonów tarczycy i prawidłowy rozwój kości i chrząstek. Wspomaga działanie układu immunologicznego. Pomaga usuwać z organizmu nadmiar zatruwających nas metali ciężkich, takich jak kadm i rtęć. U mężczyzn wpływa na potencję. Zawartość selenu w produktach spożywczych zależy od jego obecności w glebie. Badania potwierdzają, że w niektórych rejonach Chin, gdzie niedobór selenu w glebie ma charakter krytyczny, występuje, zwłaszcza u dzieci, duże nasilenie wydolności krążenia i zwyrodnienia mięśnia sercowego oraz dystrofia chrząstek stawowych. Bogate w selen są przede wszystkim drożdże piekarnicze oraz pszenica i inne zboża. Owoce morza, drób, wieprzowina i wołowina to raczej umiarkowane jego źródła. Owoce i warzywa są ubogie w selen. Zawartość selenu w pokarmach pochodzenia roślinnego jest ściśle związana z obecnością i poziomem tego pierwiastka w wodzie i w glebie, na której rosną. Stosowanie nawozów sztucznych, takich jak superfosfat czy siarka, znacznie zmniejsza jego zawartość w glebie. W produktach roślinnych znajdują się organiczne związki selenu (selenometionina, selenocysteina), które wchłaniają się znacznie lepiej niż nieorganiczne sole selenu. Obie formy tego pierwiastka wpływają jednak tak samo na aktywność enzymów. Jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym ułatwiają białka, witamina E i duże dawki witaminy A. Selen wchłania się gorzej, gdy pożywienie zawiera dużo metali ciężkich i siarki.
Za dużo selenu
Jeśli przez długi czas w pożywieniu było za dużo selenu, może wystąpić zwiększona łamliwość paznokci i przyspieszone wypadanie włosów, a także zapalenie skóry, nieżyt żołądka i jelit, degeneracja wątroby, powiększenie śledziony oraz zaburzenia widzenia.
Za mało selenu
Jeśli przez długi czas w pożywieniu było za mało selenu, może wystąpić
osłabienie mięśni, zaburzenia pracy trzustki, zmiana pigmentacji skóry i włosów, zwiększona podatność na alergie, zwiększona podatność na zakażenia, zwyrodnienie mięśnia sercowego, zwyrodnienie stawów, niedokrwienie serca, udar mózgu, cukrzyca, nowotwory, zaćma.
Fragment z przygotowywanej do druku książki Zbigniewa Młynarskiego „Jedz dobrze i nie tyj”
